Rasa-Shastra:
het prepareren van mineralen voor therapeutische toepassing
De laatste jaren is er wereldwijd een misvatting ontstaan over Ayurvedische medicijnen. Die zouden giftige metalen bevatten en daarom gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Tijd dus om aandacht te besteden aan de totstandkoming van Ayurvedische medicijnen. Aan de geschiedenis ervan en de bereiding, én aan de huidige kijk van de wetenschap erop.
Ayurvedische medicijnen kunnen grofweg ingedeeld worden in twee categorieën: medicijnen die alleen kruiden bevatten en medicijnen die zowel kruiden als mineralen bevatten, bijvoorbeeld de metalen goud, zilver, koper, ijzer en kwik. Oorspronkelijk werden in Ayurveda alleen kruidenmedicijnen gebruikt. Maar het probleem hiermee was dat de kruiden alleen maar in een bepaald seizoen voor handen waren en het vaak niet gemakkelijk was om ze gedurende de rest van het jaar te bewaren. Bovendien hadden ze vaak pas na langdurig gebruik het gewenste effect. Kortom, men ging op zoek naar medicijnen die het hele jaar verkrijgbaar waren en die ook sneller effect zouden hebben.
Geschiedenis
Vanaf de 5e eeuw voor Chr. is gewerkt aan het concept dat metalen nuttig zijn voor het menselijk lichaam. Ayurvedische geneesheren hadden al ontdekt dat metalen zoals goud, zilver, koper en ijzer als therapeutisch middel gebruikt konden worden; in bewerkte vorm. In de Sushruta Samhita (een van de drie belangrijkste werken over Ayurveda) wordt voor het eerst een dergelijke toepassing beschreven. Voor de behandeling van anemie wordt daarin Ayaskriti voorgeschreven: IJzer gemaakt uit kruiden en mineralen.
Maar de ontwikkeling van de therapeutische toepassing van metalen kwam pas goed op gang in de 6e en 7e eeuw door de wetenschap Rasavidya, de alchemie. Een Boeddhistische wijsgeer, Nagarjun, wordt beschouwd als de grondlegger ervan. Men had namelijk ontdekt dat wanneer men kwik ging vermengen met mineralen, het omgezet werd in een vorm die door het lichaam geabsorbeerd kon worden. En dat leidde tot een systematische studie van andere metalen en mineralen. Het was het begin van de ontwikkeling van preparaten uit mengsels van kruiden en mineralen die door het lichaam kunnen worden opgenomen en als medicijnen kunnen worden gebruikt. Hiermee ontstond een nieuwe tak in de farmacologie: Rasa-Shastra. Het wordt wel omschreven als ‘de wetenschap van kwik’, omdat de meeste van die medicijnen kwik als basissubstantie bevatten. (In de oude alchemie wordt kwik aangeduid met ‘Rasa’; ‘Shastra’ betekent ‘wetenschap’.) Maar in het algemeen wordt met ‘Rasa-Shastra’ de wetenschap aangeduid van het prepareren van mineralen voor therapeutische toepassing.
Een verdere ontwikkeling van Rasa-Shastra leidde ertoe dat metalen als therapeutische substanties werden toegepast in de Ayurvedische wetenschap. Rasa-Shastra zorgde voor de revolutionaire ontwikkeling van zogeheten bhasma’s. Het zijn medicijnen met een breed spectrum en een hoge potentie die in een lage dosering kunnen worden toegepast.
Bereiding
Bij de transformatie van een niet-absorbeerbaar metaal naar een product dat zowel uit kruiden als mineralen bestaat én geabsorbeerd kan worden, wordt het metaal aan verschillende processen onderworpen, te weten: Shodhana en Marana.
Shodhana (Ontgifting)
Shodhana is het eerste proces waarbij de grootste onzuiverheden uit het metaal worden verwijderd. Heel fijne reepjes metaal worden gloeiend heet gemaakt en vervolgens 7 keer in vloeistoffen gedompeld zoals karnemelk, kulattha quath, kanji, enz. Voor specifieke metalen worden nog vervolgprocedures uitgevoerd.
Marana (Fijn malen)
Marana is de omschrijving van de tweede stap die moet worden uitgevoerd. Het bestaat uit twee onderdelen: het fijnmaken (Bhavana) en het roosteren (Putapak). Hierdoor wordt de substantie licht en fijn en geschikt om door levende wezens te worden geabsorbeerd.
Bhavana: de as die na het Shodhana-proces is ontstaan wordt gemengd met kruidenextracten en decocties (afkooksels van planten en kruiden). Alles wordt fijngemaakt en vervolgens gedroogd.
Putapak: alles wordt nu in een smeltkroes gedaan en gedurende een lange tijd verhit. Door deze verbranding verandert de chemische structuur van het geheel en worden de biologische effecten ervan versterkt. Al naar gelang de gebruikte stoffen worden verschillende temperaturen toegepast.
Door Marana verliest het oorspronkelijke metaal zijn levende, toxische vorm. Het blijkt dat de meeste kruiden die voor Marana worden gebruikt in dit proces alkalisch worden en ook als zodanig werkzaam zijn. Toch worden voor dit proces geen chemische, alkalische stoffen gebruikt omdat juist het organische materiaal in staat is om langzaam in te werken op de allerkleinste deeltjes van het metaal waardoor alles omgezet kan worden in een organisch biochemisch mengsel.
Het proces is heel ingewikkeld en duurt lang. Soms moet het Putapak-proces wel honderd of zelfs duizend keer worden herhaald om er Bhasma niruththa van te maken, oftewel: een mengsel waar geen spoor van een metaal meer in te vinden is.
Aan het eind van het proces is Bhasma ontstaan: een zacht, fijn en licht poeder (in het Sanskriet betekent Bhasma: as). Het metaal heeft totaal andere fysische en chemische eigenschappen gekregen waardoor het nu door levende wezens kan worden geabsorbeerd. De toxiciteit is totaal geëlimineerd en de medische eigenschappen zijn versterkt. Bhasma is niet zomaar wat as of een oxide van het metaal. Het is iets wat heel selectief te werk gaat. Doordat het metaal nu een organische vorm heeft, wordt het ook beter opgenomen en verdragen in het lichaam.
In India wordt het feit van het niet-gevaarlijk zijn van de metalen in een Bhasma vaak uitgelegd aan de hand van het simpele voorbeeld van waterstof en zuurstof: als deze stoffen geïsoleerd voorkomen, zijn ze gevaarlijk. Maar in combinatie zijn ze totaal ongevaarlijk.
Een echt Hollands voorbeeld waaruit blijkt dat een stof na bewerking niet meer als zodanig te herkennen is, is het voorbeeld van de kaas: het wordt van melk gemaakt, maar de melk is niet meer te herkennen in de kaas.
Kwik
In de Rasa-Shastra – ook wel genoemd de spirituele alchemie – neemt kwik een aparte plaats in. Het wordt vermengd met zwavel om uiteindelijk – na zodanige verhitting dat het kwik zwart wordt – Kajjali (HgS) te vormen. Omdat het kwik dat hierin zit niet meer ‘terug’gevormd kan worden tot zijn oorspronkelijke vorm, spreekt men van Kajjali-bandha. Hier zit kwik als zodanig niet meer in. Er wordt wel gezegd dat – als het goed is bereid en met eerbied wordt behandeld – er geen beter medicijn is. Het zorgt voor kracht en verjonging. Zelf neem ik het al ruim twintig jaar dagelijks in. Er wordt van dit preparaat wel gezegd dat het werkzaam is door de genade van God zelf.
Kajjali-bandha wordt ook als basis gebruikt voor de meeste Rasa-preparaten die tegenwoordig worden vervaardigd. Het versterkt de eigenschappen van andere medicijnen.
Discussie
Tegenwoordig wordt er veel gesproken over Ayurvedische kruidenpreparaten die metalen zoals lood zouden bevatten en een gevaar voor de gezondheid zouden opleveren. Er zijn echter allerlei testen ontwikkeld om er zeker van te kunnen zijn dat er geen spoortje metaal meer zit in een Bhasma. Ook in de Samhita’s werden al testen voorgeschreven om te kunnen vaststellen dat een Bhasma geen toxische vorm van een metaal of onzuiverheden bevat.
Diverse autoriteiten op het gebied van de chemische technologie zeggen dat als de bhasma’s geprepareerd worden op de manier zoals in de Samhita’s beschreven staat, zij geen spoor van het metaal bevatten. Toch associëren bepaalde autoriteiten in Nederland bhasma’s nog altijd met kwik, of in elk geval met iets wat gevaarlijk is. Terwijl bhasma niets anders is dan as, zonder een spoortje kwik.
Opmerkelijk is wel dat de mineralen in Ayurvedische kruidenpreparaten onderwerp van discussie zijn, terwijl we moeten vaststellen dat in de conventionele geneeskunde tegenwoordig ook veel mineralen en vitaminen worden voorgeschreven. Voedingssupplementen zijn algemeen aanvaard, maar ook daar zitten allerlei mineralen in, zoals organisch calcium, magnesiumsulfaat, chroom, selenium, tin, nikkel, kobalt, zink, enz.
En Rasa-Shastra zet ze juist om in een bio-minerale vorm! Bijvoorbeeld: Mandoor (ijzer), Praval (mineralen uit koraal), Kapardik (mineralen uit schelp), Abhrak (mica=groep mineralen), Shanka (mineralen uit hoornschelp), Loha (IJzer), Yashad (zink).
Nanotechnologie
Bhasma’s zijn miraculeuze medicijnen met een snelle, gerichte farmacologische werking. In de Verenigde Staten is de werking ervan wetenschappelijk onderzocht. Vastgesteld is inmiddels dat de werking van bhasma’s gebaseerd is op het principe van de nanotechnologie. Diverse studies aan o.a. de Banaras Hindu University, Uttar Pradesh (India) hebben inmiddels ook bevestigd dat de manier waarop bhasma’s vervaardigd worden, vergelijkbaar is met de nanotechnologie van de moderne tijd. Ze hebben aangetoond dat bhasma’s biologisch geproduceerde nanodeeltjes bevatten. De eigenschappen van bhasma’s blijken vergelijkbaar met de werking van nanodeeltjes in het lichaam die ook biologisch afbreekbaar en biologisch verenigbaar zijn.
Rasaushadhis
Tot slot noem ik hier een aantal voorbeelden van Rasaushadhis (rasa=kwik, aushadhi=kruiden, planten). Dit zijn preparaten die bestaan uit een mengsel van kruiden en mineralen en bhasma’s bevatten.
- Arogyavardhini
Dit bestaat voor het grootste deel uit Katuki dat primair op de lever werkt en voor de secretie van gal zorgt. De bhasma’s die erin zitten zorgen ervoor dat de galwegen schoon blijven. Het wordt dan ook toegepast bij leverproblemen en geelzucht. Omdat het tevens inwerkt op het bloed, wordt het ook gebruikt bij huidproblemen.
- Brihat vatachintamani
Dit preparaat stimuleert het hart en het centrale zenuwstelsel.
- Chandraprabha vati
Dit preparaat bevat Lohabhasma (ijzer-bhasma), Shilajatu (zwarte teerachtige stof uit de rotsen: anti-aging), Guggulu (Ayurvedische kruidenformule). Wordt gebruikt bij pyelonephritis (nierbekkenontsteking), dysurie en diabetes.
- Godanti bhasma
Dit is een Gypsum (sulfaat-mineraal)zout. De bhasma is anti-pyretisch en pijnstillend.
- Gandhak rasayana
Werkt als een antibioticum (zwavel) en is een prima preparaat bij schimmelinfecties.
- Hemagarbha pottali rasa
Een krachtig werkend middel dat warmte produceert, voor een betere bloedcirculatie en een betere pols zorgt en het hart stimuleert.
- Mahayogaraj guggulu
Dit preparaat bevat medicijnen van Yogaraj en mineralen zoals Vanga (tin), zilver, Loha (ijzer) en Abhrak (mica= groep mineralen). Wordt gebruikt bij artritis en obesitas.
- Makaradhwaja
Werkt als een Rasayana (anti-aging) en als Vajikaran (afrodisiacum).
- Punarnava mandur
Bestaat voornamelijk uit een Mandoor(ijzeroxide)-bhasma met Punarnava (Boerhavia diffusa) en andere kruiden. Helpt bij anemie met oedeem.
- Sootashekhar
- Laghu Sutashekhar –bij hyperaciditeit, reflux en hoofdpijn;
- Sutshekhar – dit preparaat bevat Tamra (koper)-bhasma, Shankha (hoornschelp)-bhasma, Vatsanabha (medicinale planten) enz. en Maka-(kruiden)sap dat bij het Bhavana-proces wordt gebruikt. Dit proces duurt 21 dagen. Wordt toegepast bij ophoping van ama in de gewrichten en andere lichaamsdelen;
- Suvarnasutshekhar – met goud-bhasma – bevat kwik, borax, zwavel en Tamra (koper)-bhasma enz. Het bhavana-proces duurt 21 dagen. Het balanceert Vata en Pitta (vatapittaghna) en werkt in op de darmen en het zenuwstelsel. Het is een bactericide en een antacidum. Het is anti-spasmodisch, helpt tegen duizeligheid en wordt gebruikt bij het syndroom van Ménière.
N.B. Preparaten die bereid zijn met de zware metalen kwik, cadmium, arseen en lood zijn in Nederland verboden en niet-verkrijgbaar. In India worden ze – naast alle andere preparaten die met metalen worden bereid – al eeuwenlang gebruikt…