Ayurveda en alcoholisme (‘madatyaya’)
In onze moderne tijd is alcoholisme een groot probleem. Niet alleen jongeren, maar ook ouderen kunnen niet meer zonder alcohol. En alcohol maakt veel kapot. OHM Televisie maakte er onlangs een programma over waaraan ik mocht meewerken. Ik legde uit hoe Ayurveda dit probleem aanpakt. Gezien de ernst van het probleem wil ik ook in dit artikel aandacht eraan besteden. Want Ayurveda heeft een unieke methodiek ontwikkeld om het probleem van alcoholverslaving aan te pakken.
Er zijn talloze oorzaken te noemen van alcoholverslaving. In het algemeen kunnen we zeggen dat verslaving meestal voortkomt uit angst. Angst voor het verleden, voor de toekomst en angst voor het heden. Angst voor het leven van alledag dat tegenwoordig heel veel van ons vergt. We moeten zo ontzettend veel, vaak té veel. Constant staan we onder druk. En een manier om aan dit alles te ontsnappen, is het gebruik van alcohol. Het is een manier om even alles te vergeten, even die druk niet te voelen.
De gewoonte om lekker wat te drinken ter ontspanning is vaak het begin van alcoholisme. Naarmate je meer drinkt, word je steeds minder gevoelig voor alcohol. Je moet steeds meer drinken om die ontspanning te voelen. Kortom, je raakt verslaafd aan alcohol.
We kunnen het ook anders benaderen en zeggen dat een alcoholverslaafde een persoon is die op zoek is naar plezier en geluk. Dit soort zoeken is op zich bijzonder positief. Maar jammer genoeg wordt dit geluk gevonden door het drinken van alcohol. En dat werkt verslavend.
Het fysieke proces
We spreken van alcoholisme als een persoon niet langer controle heeft over de alcohol die hij gebruikt. Er ontstaat een fysieke behoefte aan alcohol. Het lichaam kan – door het veelvuldig gebruik van alcohol – bepaalde chemische substanties niet langer zelf meer produceren omdat het alcohol als een substituut ervoor gebruikt. Alcohol neemt dus de plaats in van bepaalde substanties die het lichaam nodig heeft. Het gevolg daarvan is dat het lichaam – om te kunnen functioneren – gaat vragen om alcohol. En de alcoholist gaat dan uiteraard drinken. Niet alleen uit een geestelijke behoefte, maar ook uit een lichamelijke behoefte.
Bij de behandeling van de verslaving wordt in Ayurveda terdege rekening gehouden met dit fysieke aspect ervan. Het is niet alleen een kwestie van geestelijk afkicken: ook fysiek moet een heel proces worden doorlopen.
Het psychische proces
Ayurveda geeft een heel uitvoerige beschrijving van het psychische proces van verslaving. Het komt er kort gezegd op neer, dat wat voor actie we ook uitvoeren, we die altijd opslaan in ons geheugen. We kunnen in dit verband het Sanskriet-woord ‘karma’ gebruiken. Dit betekent ‘actie’, fysiek of mentaal.
Elke actie zetten we in ons geheugen op een schaal die loopt van extreme pijn aan de ene kant tot aan extreem plezier aan de andere kant. In het Sanskriet heet dit ‘sanskara’, herinnering. En daar koppelen we onbewust ook altijd een verlangen aan. Dit heet in het Sanskriet ‘vasana’. Als het een leuke actie in onze herinnering is, dan willen we die graag nog een keer uitvoeren, en zo mogelijk nog leuker maken. En een vervelend iets, willen we liever niet nog een keer doen.
Ayurveda stelt dat als we eenmaal een bepaalde actie hebben uitgevoerd, in onze cellen een koppeling van actie-herinnering-verlangen komt te zitten die nooit meer uitgewist kan worden.
Dit heeft enorme gevolgen voor de benadering van verslaving. Het is de reden waarom Ayurveda nooit zal proberen om de herinneringen en verlangens uit te wissen, immers, dat zal nooit lukken. In plaats daarvan probeert Ayurveda nieuwe en heel positieve gevoelens te creëren. Op deze manier wordt geprobeerd de vernietigende impulsen van de verslaving te niet te doen.
Vier fasen van alcoholverslaving
Alcoholverslaving kent vier fasen. Het begint met de gewoonte om alcohol te drinken om lekker ontspannen te worden en eindigt als een chronische alcoholverslaving waarin de alcoholist langere perioden dronken is.
1e fase
In de eerste fase van de alcoholverslaving ervaart de alcoholist het als ontspannend als hij drinkt. Door te drinken neemt zijn stress enorm af. Na een periode van zo’n zes maanden tot twee jaar gaat hij bijna elke dag alcohol te drinken om zich te kunnen ontspannen. Opvallend daarbij is dat hij een grotere tolerantie voor alcohol heeft dan een gemiddeld persoon.
2e fase
De tweede fase begint als de drinker ineens black-outs krijgt en zijn geheugen hem in de steek laat. Hij weet zich dan de dingen die gebeurd zijn in de periode waarin hij aan het drinken was, niet meer te herinneren. Dingen die voor of na het drinken gebeurd zijn, kan hij zich nog wel herinneren.
In deze fase wordt de drinker zich ervan bewust dat hij drinkt en begint zich er schuldig over te voelen. Hij begint dan ook in het geheim te drinken.
3e fase
De derde fase is de cruciale fase. De drinker heeft dan zijn gedrag niet altijd meer in de hand. Hij verzint gelegenheden die het rechtvaardigen dat hij drinkt. Als sprake is van spanning, grijpt hij direct naar de fles. Vaak begint hij ’s morgens al te drinken. Hij drinkt de hele avond tot hij echt dronken is. Deze periode kan jaren duren. De alcoholist is in deze periode nog in staat om te werken en sociaal te functioneren, hoewel hechte relaties wel moeilijk worden.
4e fase
De vierde fase is de chronische fase van de alcoholverslaving die gekenmerkt wordt door langer perioden van dronkenschap. Er doen zich in deze periode serieuze problemen voor op zowel fysiek als mentaal gebied, op het gebied van relaties en gedrag. Vaak moet de politie eraan te pas komen. Als er maar eventjes geen alcohol genuttigd kan worden, voelt de alcoholist zich al onplezierig en bang. En natuurlijk gaat hij dan drinken om hier bovenop te komen. De tolerantie voor alcohol neemt abrupt af en een klein beetje alcohol kan hem al dronken maken.
Ayurvedische aanpak
Ayurveda zegt heel expliciet dat de behandeling van verslaving niet de nadruk moet leggen op de destructieve kant ervan. De behandeling moet er juist op gericht zijn om de verslaafde weer bewust te maken van het perfecte dat altijd in ons zit. Volgens Ayurveda zit de perfectie namelijk in iedere cel van ons lichaam. Die kan nooit worden gewist, maar door gifstoffen en allerlei onzuiverheden wel onzichtbaar worden. Deze gifstoffen noemt Ayurveda ‘ama’. Zij ontstaan in het lichaam als gevolg van overmatig gebruik van alcohol.
Ayurveda pakt de alcoholverslaving daarom op twee niveaus aan:
- lichamelijk niveau: verwijdering van gifstoffen
Met de Levend Bloed Analyse kan heel duidelijk worden aangetoond of sprake is van gifstoffen, verzuring en afwijkingen aan de bloedcellen die het gevolg kunnen zijn van alcoholmisbruik. Door het overmatig gebruik van alcohol wordt namelijk het spijsverteringsvuur (‘agni’ = enzymen) onderdrukt waardoor toxinen (‘ama’) ontstaan met als gevolg verzuring, wat wij in de Ayurveda ‘amlatwa’ noemen. Hierdoor wordt de balans in allerlei lichaamsprocessen verstoord. Dit veroorzaakt o.a. weer een trage spijsvertering, waardoor nog meer toxinen ontstaan. Oftewel: er ontstaat een vicieuze cirkel. En die moet doorbroken worden. Het lichaam is vergiftigd en moet ontgift worden, want anders kunnen allerlei ziekten ontstaan.
Om dit te bereiken worden allerlei kruidenpreparaten (‘arishta’ en ‘asava’) voorgeschreven, o.a. om de lever te ontgiften, kruiden voor de ‘agni’ (het spijsverteringsvuur), kruiden voor darmreiniging, energie enz. En ook mineraalzouten om de zuurbalans in het lichaam te herstellen.
Ook wordt Pancha Karma hiervoor ingezet. Het is een behandeling die uit diverse onderdelen bestaat waarmee zowel chemische als emotionele barrières kunnen worden weggenomen. De behandeling is gericht op het ontgiften, verjongen en vooral op het ontzuren. Door diverse massages en behandelingen met oliën wordt tevens bereikt dat de verslaafde langzaam weer het perfecte in zichzelf gaat zien. Langzaam wordt hij zich dan ook bewust van zijn verslaving. En dat is het begin van zijn genezing!
- geestelijk niveau: meditatie, yoga, mindfulness
Het geestelijke gedeelte van de verslaving is vele malen sterker is dan het fysieke. Daarom besteedt Ayurveda veel aandacht aan de psychologie van de verslaving. Het schrijft programma’s voor waarmee de alcoholist o.a. mentale weerbaarheid opbouwt en een gezondere geest krijgt, zoals yoga, meditatie en mindfulness.
Mindfullness betekent in Ayurveda: je volledig bewust zijn van het nu. Het betekent je aandacht volledig focussen op al je zintuigen en volledig ervaren wat jouw geest je te vertellen heeft. Ayurveda onderscheidt namelijk drie geaardheden (‘guna’s’) die onze geest besturen: sattva, rajas en tamas. Een sattvische geest is een gezonde geest en díe moet met deze programma’s gecreëerd worden. De alcoholist moet mentaal gezond gemaakt worden.
Groot verschil met reguliere aanpak
De reguliere aanpak van het alcoholprobleem bestaat ook uit aandacht voor het lichamelijke en geestelijke. Maar de behandeling is duidelijk anders. Het grootste verschil is ongetwijfeld de benadering van de alcoholist. Ayurveda gaat namelijk uit van het principe dat we de patiënt moeten kennen voordat we de ziekte kunnen begrijpen en behandelen. Het verband tussen lichaam en geest krijgt hierbij alle aandacht. Een verslaafde kan volgens Ayurveda pas worden behandeld als eerst wordt vastgesteld wat zijn constitutietype is. Er is namelijk verschil tussen een vata-, pitta- en kapha-alcoholisme, met specifieke symptomen.
Vata-alcoholisme:
Langdurige alcoholverslaving resulteert bij een vata-type bijna altijd in een dosha-onbalans. De genezing van de alcoholverslaving begint dan ook altijd met ontspanningstechnieken die vata weer in balans brengen.
Symptomen : hoofdpijn, moeilijk ademen, slapeloosheid, hallucinaties, levendige dromen, angst, constipatie, trillen, e.d.
Pitta-alcoholisme:
Pitta-typen ontkennen vaak hun alcoholprobleem. Niet alleen tegenover anderen, maar ook tegenover zichzelf.
Symptomen: brandend gevoel in de maag, spijsverteringsproblemen, veel zweten, dorst, diarree, koorts, ontstekingen in de lever, duizeligheid en agressie.
Kapha-alcoholisme:
Alcoholisten zijn vaak verslaafd aan suiker. Dit komt het vaakst voor bij mensen met een kapha-constitutie. Zij zijn dol op suiker, in wat voor vorm ook. Kapha-typen kunnen na een korte periode van een soort high-gevoel opeens heel erg lethargisch en depressief worden. Een kapha-type die zwaar alcoholist is, is meestal zwaar depressief. Hij slaapt ontzettend veel, lijdt aan obesitas, drinkt in zijn eentje en heeft zelfmoordneigingen.
Op grond van o.a. constitutiebepaling en bovengenoemde symptomen, maar ook op grond van de algemene symptomen van alcoholverslaving die Ayurveda onderscheidt (rusteloosheid, stekende pijnen in het hart, veel zweten, diarree, dorst, koorts gepaard gaand met rillingen, verlies van eetlust, naar gevoel in de buik, verdwaasdheid en een verstoorde slaap), kan een Ayurvedisch arts een plan van aanpak gaan opstellen dat zowel gericht is op de psychische als fysieke aspecten van de verslaving en de gevolgen ervan.
Conclusie:
Ayurveda heeft een methode ontwikkeld voor alcoholverslaving die essentieel anders is dan de reguliere behandelingen. Ayurveda gaat uit van de unieke kenmerken van de alcoholist. De alcoholist moet eerst gekend worden voordat Ayurveda de verslaving kan behandelen.